Hiperdöngü Teknolojisini Uygun Maliyetli Bir Gerçekliğe Dönüştüren Girişim
Geçtiğimiz beş yıl içinde uçak yolculuğunun küresel hacmi sürekli olarak artmıştır. Peki, bu durum insanların uçak seyahatini sevdiğini mi gösterir? Hiç de öyle değil. Yıllardır yolcular, uçak yolculuğunun kalitesi ve konforu, rötarlar, güvenlik taramaları, kayıp bavullar, yıkıcı fiyatlandırma ve uzak havalimanlarına uzun ve genellikle pahalı yolculuklardan şikayet ediyorlar.
Bu memnuniyetsizlik yolcuları, uçak yolcuğuna pratik alternatifler aramaya itti. Rakiplerden biri en sonunda, hiperdöngü teknolojisiyle mühendislerin, girişimcilerin ve düzenleyicilerin dikkatini çekebildi. Bu teknoloji sayesinde, manyetik olarak yükseltilmiş yüksek hızlı trenler, bir tüpün içinde uçaktan daha hızlı hareket edebiliyor.
Hiperdöngü tekliflerine, alanındaki en olgun, en iyi finanse edilen girişimleri geliştiren Elon Musk ve Richard Branson gibi, yüksek teknolojili ve parlak fikirleri olan vizyonerler destek veriyor. Şimdi, İspanyol şirketi Zeleros orijinal konseptin altını üstüne getiren yenilikçi bir Hiperdöngü vizyonu geliştirdi.
Zeleros’un Eş Kurucusu ve Pazarlama Müdürü Juan Vicén, geliştirdikleri modeli şöyle anlatıyor: “Alternatif hiperdöngü tekliflerini ve Japonya’da ve Çin’de üretilen manyetik kaldırmalı trenleri inceledik. Sorun şu ki demiryolu hattı boyunca araca güç verip kalkmasını sağlamak için hatta bobin döşemeniz gerekiyor. Bu, sistemin maliyetini ve karmaşıklığını artırıyor. Bizim yaptığımızsa, hat yerine aracın sistemine güç verecek bobinler üretmek oldu. Böylece otonom bir araç elde ettik, zira araç kendi kendini ilerletebiliyor ve kaldırabiliyor. Bu şekilde, altyapı da çok daha az masraflı hale geldi.”
Zeleros, ağırlığı en aza indirmek ve en üst seviyede güç elde etmek üzere, üretimsel tasarım için Autodesk Eagle, Inventor ve Fusion 360 kullanarak, tasarım sürecini hızlandırdı. Bu sayede, 3B baskıyla üretilebilecek kaldırma sistemi için ideal bir yapı elde edebildik. Vicén, “Ağırlığı yaklaşık yüzde 30 oranında azaltmayı başardık ve üretimsel tasarım uygulayarak gücü yüzde 50 artırdık,” diyor.
Uçak Seyahatine Kıyasla Avantajları
50 ila 100 yolcu için tasarlanan Zeleros Hiperdöngü aracı, basıncı boşaltılmış bir tüpün içinde hareket edecek; manyetik olarak hattın birkaç milimetre üzerine çıkabilecek ve saatte 1000 kilometre hıza ulaşabilecek. Vicén, “Yerden ayrılmadan uçak hızına ulaşabilmeyi vadediyoruz,” diyor.
Hiperdöngü, elektrikle çalışan bir ulaşım sistemi olduğu için, hava yolu ulaşımına kıyasla önemli bir avantajı var: hiperdöngü aracı, karbondioksit salımlarında doğrudan pay sahibi olmuyor.
Yolcu uçakları, sürtünmeyi azaltmak için 9.144 metrenin üstündeki irtifalarda seyrederler; ancak, bu yüksekliklere tırmanmak için büyük miktarlarda enerji tüketir ve bu şekilde karbon içeriği zengin egzozun çoğunu üretmiş olur. Direnci azaltmak için, Hiperdöngü aracının yalnızca birkaç milimetre yükseltilmesi yeterlidir. Vicén, bu araçla birlikte enerji tüketimini, uçakların tükettiği enerjinin dörtte birine düşürebileceklerini söylüyor.
Zeleros, geliştirdikleri tahrik sisteminin diğer Hiperdöngü tasarımları arasında benzersiz olduğunu öne sürüyor. Vicén, diğer Hiperdöngü geliştiricileriyle ortak yanlarımız var diyor ve ekliyor: “Ancak sonunda, bizim yaklaşımımızın daha uygun maliyetli olacağına ve yolcular için daha iyi bir deneyim sunacağına inanıyoruz.” Vicén’e göre belki bir o kadar önemli olan şey şu: Şirket sistemlerini, yüksek hızlı tren ve havacılık gibi daha geleneksel sistemlerde kanıtlanmış teknolojileri ve bileşenleri kullanmak için tasarlamış.
Sürdürülebilirliğin yanı sıra Zeleros, özellikle aracın durmasına sebep olan bir elektrik kesintisi yaşandığı durumlarda, yolcuları korumak amacıyla güvenliğe ve basınçlandırma, tahrik ve fren için fazladan sistemler geliştirmeye odaklanmış. Vicén, rota boyunca düzenli aralıklarla acil çıkışları olan yan hatlar da olacağını söylüyor. Rota boyunca herhangi bir yerde elektrik kesintisi saptanırsa, araç beklemesi için başka bir yöne çevrilecek veya yolcuların normal basınçlı bir çıkıştan aracı terk etmesi sağlanacak.
Daha İyi Seyahat, Daha Az Sıkıntı
Yolcu deneyimi, Hiperdöngü sisteminin benimsenmesinin ve başarısının anahtarı olacak. Vicén, tren yolculuğunun, uçak yolculuğuna bir hayli benzer olacağını söylüyor. Araç sabit hızına ulaştığında yolcular, ne kadar hızlı gittiklerini algılamayacaklar. Rotalar, mümkün olduğunca hafif kavislerle tasarlanacak. Tren, uçağın alçalmasına ve iniş yapmasına benzer, biraz daha yumuşak şekilde yavaşlayacak (yani, iniş sırasında aniden zemine çarpmalar yaşanmayacak).
Görsel olarak ikisi arasında kesin bir farklılık olacak. Penceresiz Hiperdöngü aracı, bazı yolcuların kapalı yerde kalma korkusu hissetmesine neden olabilir. Vicén bu durumun Hiperdöngü’nün uzun rotalarda kabul edilmesine yönelik kısıtlayıcı bir faktör olabileceğini söylüyor; ancak, 30 ila 60 dakika arası seyahatlerde çoğu yolcunun Hiperdöngü’yü pek de rahatsız bulmayacağını ekliyor. Yine de Zeleros, yolcuları oyalamak için eğlenceli özellikler geliştirmeye çalışıyor. Vicén, “Yolcular tüpün dışında neler olduğunu görebilsin diye aracın içine ekranlar koyabiliriz. İnternet bağlantısı olabilir, böylece yolcular çalışabilir,” diyor.
Uçak yolculuğu uzak rotalar için, ekonomik anlamda hâlâ mecburi olabilir. Vicén, “Ancak, 500 ila 1.500 kilometre arası ortalama mesafelerde, Hiperdöngü ideal bir seyahat çözümü olabilir,” diyor ve ekliyor:
“Hava yolu trafiğinin halihazırda yoğun olduğu önemli şehirleri, büyük nüfuslu merkezleri birbirine bağlamak konusunda, sistem büyük bir potansiyel barındırıyor. Örneğin Barcelona’yı Paris’e bağlayabiliriz. Avrupa Birliği’nde, havayolu ulaşımı yerine demiryolu kullanımının teşvik edilmesine yönelik kamuoyu kampanyaları halihazırda bulunuyor; ancak, yüksek hızlı demiryolu ulaşımı, havayolu ulaşımından daha pahalı olabiliyor. Bu tür rotalarda Hiperdöngü kullanmak mantıklı olabilir.”
Havalimanlarına gidiş ve dönüşlerde fazladan zaman harcamaktan kaçınan Hiperdöngü yolcuları açısından, kapıdan kapıya toplam seyahat süresi çok daha az olabilir. Havalimanları, zorunlu olarak nüfusun yoğun olduğu yerlerden uzak bölgelerde bulunuyor ve havalimanlarına kara ulaşımı genelde pahalı oluyor ve vakit alıyor. Aksine Hiperdöngü istasyonları, bildiğimiz tren istasyonları gibi şehrin merkezinde olabilir.
Diğer Uygulamalar
Zeleros, İspanya’daki Algeciras ve Hamburg, Rotterdam gibi Kuzey Avrupa limanları veya Frankfurt ve Toulouse gibi önemli lojistik merkezleri gibi limanlar arasında, Hiperdöngü kargo rotaları geliştirmekte de potansiyel görüyor.
Vicén’e göre, doğru yaklaşımla beraber Hiperdöngü’nün altyapısını inşa etmek, yüksek hızlı bir tren inşa etmekle aynı ölçekte maliyete sahip. Tüpleri inşa etmek için sermaye toplamak, bir açıdan işin kolay kısmı. Birçok pazardaki zorluk, araziyi kullanma hakkı ve arazinin üstüne hatları döşemek konusunda ortaya çıkıyor. ABD’de yüksek hızlı trenlerin faaliyete geçmesini geciktiren de aynen bu problemdi; zira bu durum, pratik bir sorun olmasının yanı sıra siyasi bir mücadele gerektiriyor.
Vicén, “Hiperdöngü’nün sütunlar üzerinde ilerleyebilmesi işleri kolaylaştırıyor,” diyor. “Tüplerin altındaki arazileri satın almak zorunda kalmayabiliriz bile. Bu model, daha çok iletişim ağlarına benzer olabilir, direklerin altındaki arazi kiralanabilir.”
Zeleros, konseptini geliştirmek ve ticarileştirmek için Avrupalı ortaklardan oluşan bir konsorsiyumla işbirliği yapıyor ve şu anda İspanya’nın Sagunto kentinde 1,93 kilometre uzunluğunda bir deneme hattı inşa ediyor. Gelecek yıl, aracın üçte bir ölçekte modeli, teknolojinin uygulanabilirliğini ispatlamak için denemelere tabi tutulacak.
Vicén bu süreci şöyle anlatıyor: “Hedefimiz, teknolojimizi üçte bir ölçekte doğrulamak, 2020’nin ortalarına kadar tüm sistemleri entegre edebileceğimizi ve sistemi verimli bir şekilde çalıştırabileceğimizi göstermek. Bu bizim, muhtemelen 2021’de tam ölçekli bir deneme hattı inşa etmek için, Avrupa’daki hükümetlerin desteğini almamızı sağlayacak. 2023’e kadar sistemi gerçek ölçekte ortaya koyabileceğimizi düşünüyoruz.”
Zeleros, 2025’e kadar ilk taşıma rotalarını, 2027’ye kadar da ilk yolcu rotalarını ticarileştirmeyi umuyor. Vicén, “Ürünleri başarılı bir şekilde taşıyabilirsek, yolcuları taşımak için de çok iyi bir pozisyon elde etmiş olacağız,” diyor.